Predstavljamo nekretnine: Vila Pascolo u Banjoj Luci

Vila Emericha Pascola u Banjaluci se nalazi u sklopu zelene površine u centralnom dijelu grada na uglu Grčke ulice broj 38 i Aleje Jovana Dučića. Na sjevernoj strani se nalazi dio grada poznat pod nazivom Nova Varoš, a istočno, na udaljenosti od 370 metara, se nalaze Banski dvori. Porodica Pascolo (na talijanskom originalno Pascquolo) je ugledna banjalučka porodica porijeklom iz Italije. Italijani su u Banjaluku uglavnom došli iz njihove kolonije u Mahovljanima, iz Stivora kod Prnjavora ili iz okolice Lipika.

Razvoj Grčke ulice u Banjaluci, moguće je vezati za austrougarski period, kada je kao značajna transferzala povezivala istočne i zapadne dijelove grada. Austrougarska vlast intenzivno razvija centralno područje Banjaluke, kao i sjevernu zonu u neposrednom kontaktu zvanu Varoš. Nadogradnjom hotela “Bosna” i njegovim pretvaranjem u prvi reprezentativni hotel evropskog tipa iz 1895. godine i nakon probijanja Carskog druma, te njegovog spajanja sa Grčkom ulicom, cjelokupno područje dobija posebno mjesto u urbanoj strukturi Banjaluke. Uvođenjem kraka pruge i izgradnjom željezničke stanice u samoj ulici, intenzitet razvoja područja je dodatno pojačan. U blizini Grčke ulice, od ranije se nalazilo staro katoličko groblje sa kapelom, ucrtano na geodetskim kartama iz 1874. i 1884. godine, a uz samo groblje građeni su individualni stambeni objekti sa vrtovima, tipični za austrougarski period. Usljed porasta broja žitelja, javila se i potreba za izgradnjom osnovne škole, koja je izgrađena u Grčkoj ulici 1912. godine.

U periodu između dva svjetska rata nastavljena je praksa izgradnje stambenih objekata u Grčkoj ulici. Na uglu te ulice i Aleje Jovana Dučića, izgrađena su dva velika stambena objekta čiji su investitori bili članovi porodice Paskolo. Tridesetih godina XX vijeka, na jednom uglu Grčke ulice građen je objekat za Žorža Paskola, a projekat i izvedba su prepušteni banjalučkom arhitekti Suljagi Salihagiću, koji je stvarao u duhu moderne, dok je vila Emericha Pascola  projektovana na suprotnom uglu, na slobodnom prostoru koji je pretvoren u raskošan vrt. Projektant vile Emerika Paskola nije poznat, ali objekat spada u red luksuznih individualnih stambenih objekata sa vrtom građenih u periodu između dva svjetska rata u Banjaluci, zajedno sa objektima veterinara Ignacija Lasla i dr. Branka Popovića iz 1925. godine, Mihajla Plančaka iz 1932-33. godine, po projektu Suljage Salihagića. U istu grupu spada kuća Špire Bocarića iz 1932. godine po nacrtu Josipa Soravije, kuća Hinke Kalea iz 1933. godine po projektu Marina Bezića i kuća porodice Radovanović - Bilbija. U duhu moderne građena je stambena zgrada porodice Bukinac iz 1934. godine, kao i zadužbina braće Pantić iz 1939. godine. Posebnost vile Emerika Paskola se sastoji u tome što je rađena pod uticajem moderne, ali i pod uticajem ideja karakterističnih za prethodne stvaralačke epohe.

Izgradnju objekata tokom perioda između dva svjetska rata u Banjaluci, pa tako i izgradnju vile Emerika Paskola, treba posmatrati u širem istorijskom kontekstu. Osnivanjem Vrbaske banovine 1929. godine, Banjaluka je za veoma kratko vrijeme promijenila svoju arhitektonsko-urbanističku fizionomiju i definitivno počela da poprima izgled dinamičnog savremenog centra. Za samo nekoliko godina podižu se najreprezentativniji objekti javnog karaktera (Banski dvor i Uprava, Saborna crkva Sv. Trojice, Hipotekarna banka, Sokolski dom, Narodno pozorište), ali se velika pažnja posvećuje i gradnji stambenih objekata različitih vrsta. Tokom perioda između dva svjetska rata, upravo najveći broj projekata pripada arhitekturi stambenih objekata, kada se javljaju prodori novih ideja u arhitekturi pogotovo u gradskim područjima. Osunčanost, široki vidici, kontakt sa zelenilom gradskih parkova i ulica, okupljanje prostorija stana u  funkcionalne cjeline, što kraće međusobne veze pojedinih prostorija u stanu, bili su polazni elementi koji su označavali znatan napredak u ovoj graditeljskoj oblasti.

Prvi dio razdoblja između dva svjetska rata u izgradnji stambenih objekata je predstavljalo nastavak austrougarskog razdoblja. U drugom dijelu razdoblja se osjećala promjena u poimanju stanovanja. Mlada generacija arhitekata školovanih na naprednim srednjeevropskim arhitektonskim školama insistirala je na idejama da je čovjek mjerilo svih odnosa bitnih za dobro organizovanje stanovanja, a životni prostor treba da služi radu, odmoru, rekreaciji, a ne samo reprezentaciji. Odbacivanje svih pseudostilova, oblikovanje zgrade kao odraz unutrašnje funkcije, projektovanje velikih prozorskih otvora i isticanje konstrukcije osnovna je karakteristika ovog perioda.   

U vili Emericha Pascola, nakon završetka Drugog svjetskog rata nastavljaju da žive njegovi nasljednici, iako su im ostali posjedi nacionalizovani. Rušenjem katoličkog groblja i kapele u istom periodu, na čijem je mjestu izgrađena OŠ „Braća Pavlić“, a pogotovo nakon rušenja vrijednih objekata poslije zemljotresa iz 1969.godine, Grčka ulica u velikoj mjeri gubi svoju ambijentalnu vrijednost.

Maja mjeseca 1992. godine izvršena je djelimična promjena namjene objekta, s obzirom da je na sjeverozapadnoj strani smješteno konzularno predstavništvo Velike Britanije. Tadašnjoj vlasnici objekta, nasljednici Petroneli Badić je odobrena promjena namjene dijela stambenog objekta u predstavništvo, tako da je tokom zadnjeg rata u BiH, u periodu 1992-95, objekat imao stambenu i konzularno – diplomatsku funkciju. U objektu je konzularno predstavništvo bilo smješteno sve do 1999. godine, kada je objekat devastiran. Nakon toga, nasljednici – članovi porodice Paskolo su prodali oštećeni objekat 26.12.2003. godine, a novi vlasnik redovno održava zelenu površinu nenaseljene građevine.

Preuzeto sa: www.kons.gov.ba